2025-ci ilin aprel ayında Bakıda keçirilmiş Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurasının 11-ci iclası və Yaşıl Enerji Məşvərət Şurasının 3-cü iclası, Azərbaycan və Avropa arasında enerji əməkdaşlığını daha da gücləndirmək məqsədi daşıyır. Bu tədbirlərdə, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev çıxış edərək, enerji təhlükəsizliyinin və yaşıl enerji gündəliyinin vacibliyini vurğuladı. Əsas müzakirə mövzuları arasında Cənub Qaz Dəhlizinin genişləndirilməsi, qaz təchizatının coğrafiyasının artması və bərpa olunan enerji mənbələrinin inkişafı yer aldı. Azərbaycan, qaz təchizatını 12 ölkəyə çatdırmağı və Avropada yeni qazpaylama şəbəkələrinin qurulmasında iştirak etməyi planlaşdırır. Bu, Azərbaycanın enerji bazarındakı mövqeyini gücləndirəcək. Yaşıl enerjinin inkişafı da əsas prioritetlərdən biridir. Prezident İlham Əliyev, "2030-cu ilə qədər 6 giqavatlıq günəş və külək enerjisi təmin edəcəyik," deyərək, Azərbaycanın enerji istehsalında təbii qaza qənaət edəcəyini və bu qazı ixraca yönəldəcəyini bildirdi. Bu, həm daxili tələbatı qarşılamağa, həm də Avropaya əlavə təbii qaz göndərməyə imkan verəcək. Azərbaycan, enerji sahəsindəki strateji layihələrini yalnız daxili bazarın tələblərinə uyğun deyil, həm də qlobal enerji təhlükəsizliyinə və siyasi maraqlara uyğun şəkildə formalaşdırır. Bu layihələrdən ikisi – Cənub Qaz Dəhlizi və yaşıl enerji layihələri – ölkənin gələcək inkişafında, həmçinin regional və beynəlxalq əməkdaşlıqda mühüm rol oynayır. Prezident İlham Əliyev, Azərbaycanın enerji sahəsindəki strateji yanaşmasını belə ifadə etdi: “Biz yalnız öz daxili tələbatımızı ödəmək üçün deyil, həm də regionun enerji təhlükəsizliyinə töhfə vermək üçün böyük layihələrə imza atırıq. Cənub Qaz Dəhlizi və yaşıl enerji sahəsindəki addımlarımız bu strateji yanaşmanın bir hissəsidir.” Bu yanaşma, Azərbaycanın yalnız enerji sahəsində deyil, həm də qlobal geosiyasi müstəvidə öz yerini gücləndirməsi üçün vacibdir. Prezident İlham Əliyev, həmçinin, “Azərbaycanın enerji diplomatiyası həm iqtisadiyyatımıza, həm də siyasi müstəvidə beynəlxalq əlaqələrimizə böyük töhfələr verir.” ifadəsi ilə bu məsələnin siyasi əhəmiyyətinə də toxundu. Azərbaycanın enerji siyasəti, qlobal enerji bazarının dəyişən şəraitinə uyğun olaraq daim yenilənir. Cənub Qaz Dəhlizi və yaşıl enerji layihələri ilə Azərbaycanın iqtisadiyyatı güclənir, regional təhlükəsizlik artır, və enerji təchizatında mühüm dəyişikliklər həyata keçirilir. Prezident İlham Əliyev qeyd etdi: “ Bizim Bakıda keçirilmiş son görüşdən, yəni, 10-cu Məşvərət Şurasından sonra əlavə 5 ölkə təbii qazımızın alıcısına çevrildi. Bu gün Azərbaycanın təbii qazı 12 ölkəyə çatdırılır. Onlardan 10-u Avropa ölkəsidir və 8-i isə Avropa İttifaqının üzvüdür. Avropada qaz təchizatımızın coğrafiyası birmənalı olaraq genişlənəcək, çünki bu gün bəzi Avropa ölkələrinin qazpaylama şəbəkəsinin yaradılmasında artıq iştirak edirik. Onların bəzilərində yoxdur, digərləri isə genişləndirilməlidir və Azərbaycan investor kimi bunu etməyi planlaşdırır. Beləliklə, qaz təchizatımızın coğrafiyası birmənalı olaraq müxtəlif yollarla, o cümlədən interkonnektorlar vasitəsilə genişlənəcək.
Təbii ki, biz mövcud qaz boru kəməri sisteminin genişləndirilməsində birgə səylər haqqında düşünməliyik. Cənub Qaz Dəhlizi hamımız üçün böyük uğur hekayətidir. Bu gün 3500 kilometrlik inteqrasiya edilmiş boru kəməri sistemi bir çox ölkələrin enerji təhlükəsizliyi üçün əsas arteriyadır. İndi o, tam gücü ilə işləyir. İstər Cənubi Qafqaz Boru Kəməri, istərsə də TANAP və ya TAP - Cənub Qaz Dəhlizinin üç ayrılmaz hissəsi tam dolu işləyir. Biz onları genişləndirməliyik. Əlbəttə ki, bunun üçün bizə maliyyələşmə lazım olacaq. Burada biz vacib bir nöqtəyə gəlib çıxırıq və bu məsələni dəfələrlə qaldırmışıq. Bəlkə faydalı qazıntı layihələrinin maliyyələşdirilməsini dayandırmaq qərarını qəbul etmiş beynəlxalq maliyyə təsisatları, xüsusən də müşahidə etdiyimiz böyük geosiyasi dəyişiklikləri nəzərə alaraq, öz siyasətinə yenidən baxsınlar. Çünki nəql infrastrukturuna və hətta hasilata əlavə sərmayələr qoyulmasa, bu, çox problemli olacaqdır. Biz nəhəng hasilat və nəqletmə layihələrinin icrasını mümkün etmiş korporativ maliyyələşmə, o cümlədən borca götürülmüş pul vəsaitlərinin kombinasiyasında böyük təcrübəyə malikik. AÇG, “Şahdəniz” və “Abşeron” - bütün bunlar bu gün bir çox ölkələrin enerji təhlükəsizliyini təmin edən neft və qaz yataqlarıdır. Bir neçə ildən sonra bir çox digər neft-qaz yataqlarının da istismarına başlanılacaq. Beləliklə, müqavilələr artıq imzalanıb, işçi proqram təsdiqlənib. Boru kəmərlərinin çəkilməsi, Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bakı-Supsa neft boru kəmərləri və həmçinin Cənub Qaz Dəhlizi – bütün bu işlər qeyd etdiyim kimi, bütün iştirakçılarla əməkdaşlıq sayəsində görülmüşdür. Beləliklə, faydalı qazıntı layihələrinin maliyyələşdirilməsinin dayandırılması siyasəti başlayanda, bu, investorlara, şirkətlərə, ölkələrə müsbət olmayan siqnal göndərir. Bir sözlə, düşünürəm ki, həmin mühüm məqam da, ola bilsin, müzakirə ediləcək. Ümid edirik ki, Avropada çox geniş yaşıl gündəliyə baxmayaraq, faydalı qazıntı hasilatçıları və ənənəvi yanacaq enerji təhlükəsizliyinin mühüm meyarı kimi yaddan çıxmayacaq və ayrı-seçkiliyə məruz qalmayacaq. Bizim beynəlxalq səviyyədəki enerji diplomatiyamız yalnız iqtisadi deyil, həm də siyasi təsir gücümüzü artırır.” Bu strateji yanaşma, Azərbaycanın iqtisadiyyatının şaxələndirilməsi və enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasına töhfə verir.
David İbramxəlilov,
YAP Qusar rayon təşkilatının sədri
